Ευρετήριο βασικών όρων και εννοιών

AI: Επαρκής Πρόσληψη.

Ανορεξία: διατροφική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μη φυσιολογικά χαμηλό βάρος, φόβο για την πρόσληψη βάρους και μια διαστρεβλωμένη άποψη για το βάρος.

Αθηρογόνο αποτέλεσμα: αθηρογόνος δραση που συμμετέχει στο σχηματισμό της αθηρωματικής πλάκας

Βιοενεργά στοιχεία: ουσίες που βρίσκονται σε συγκεκριμένα τρόφιμα τα οποία, σύμφωνα με την επιστημονική έρευνα, έχουν θετική επίδραση στην υγεία μας.

Αδηφαγική Διαταραχή: κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού σε μικρό χρονικό διάστημα, συνήθως ως διατροφική διαταραχή.

Δείκτης Μάζας Σώματος (BMI): γενική ιατρικός δείκτης αξιολόγησης, ο οποίος έχει σχεδιαστεί για να υπολογίσει αν το βάρος είναι υγιές σε σχέση με το ύψος. Ορίζεται ως το βάρος ενός ατόμου σε κιλά, διαιρούμενο με το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα (kg/m²).

Βουλιμία: διατροφική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από κατανάλωση μεγάλης ποσότητας τροφής σε μικρό χρονικό διάστημα και στη συνέχεια όταν το άτομο συνειδητοποιεί τι έκανε, υιοθετεί ακραίες μεθόδους ελέγχου του βάρους προκειμένου να κάψει τις θερμίδες που κατανάλωσε, όπως είναι η πρόκληση εμετών και η κατάχρηση διουρητικών.

Εκφοβισμό (bullying): πρόκειται για ένα σύνολο συμπεριφορών μεταξύ συνομιλήκων μέσα σε μια ομάδα που σχετίζεται με επαναλαμβανόμενη και συνεχή ψυχολογίκη ή σωματική καταπίεση από ένα άτομο που αισθάνεται πιο ισχυρό προς ένα άτομο, που για οποιοδήποτε λόγο θεωρείται πιο αδύναμο.

Καμπύλες Ανάπτυξης: βοηθούν στην παρακολούθηση της σωστής ανάπτυξης των παιδιών, από την ώρα της γέννησής του μέχρι και το 18 έτος της ζωής τους, υπολογίζοντας το σωματικό βάρος, το ύψος και την περίμετρο της κεφαλής. ν ένα παιδί βρίσκεται μέσα στα όρια των καμπυλών και ακολουθεί την καμπύλη του, θεωρείται ότι αναπτύσσεται φυσιολογικά. Αν για παράδειγμα ένα παιδί βρίσκεται στην 90η εκατοστιαία θέση σημαίνει ότι ανάμεσα στα 100 υγιή παιδιά ίδιας ηλικίας και φύλου, τα 89 θα έχουν μικρότερο βάρος και μόνο τα υπόλοιπα 10 παιδιά θα έχουν μεγαλύτερο βάρος.

Χοληστερόλη: ουσία που παράγεται από όλα τα κύτταρα, και ειδικότερα από τα κύτταρα του συκωτιού, μοιάζει με λίπος αλλά δεν δίνει ενέργεια.

Τρόποι Μαγειρικής: τρόποι να κάνει κανείς το φαγητό πιο μαλακά ή/και εύπεπτα, όπως το βράσιμο, το τηγάνισμα, το μαγείρεμα στον ατμό και το stir-frying.

Διαφορετικός: από το λατινικό diversus, το οποίο στην ουσία σημαίνει κοιτάω προς διαφορετική κατεύθυνση, στρέφομαι αλλού, αντίθετα [δείχνει απομόνωση]. Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα άτομο, όχι επειδή διαφέρει από τους άλλους, αλλά επειδή έχει ‘ειδικά χαρακτηριστικά’ που το διαφοροποιούν από ένα τυπικό μέλος μιας ομάδας.

Δισακχαρίτες: υδατάνθρακες που αποτελούνται από 2 μόρια απλών σακχάρων (μονοσακχαρίτες) ενωμένα μεταξύ τους. Παραδείγματα είναι η σουκρόζη, η μαλτόζη και η λακτόζη.

Προκατάληψη: μεταχείριση, εκτίμηση και / ή διάκριση εναντίον ενός ατόμου βάσει μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας, τάξης ή κατηγορίας στην οποία το άτομο θεωρείται ότι ανήκει και όχι βάσει των ατομικών του χαρακτηριστικών. Αυτό περιλαμβάνει την αρνητική κοινωνική μεταχείριση ενός ατόμου ή μιας ομάδας, με βάση την πραγματική ή αντιληπτή συμμετοχή τους σε μια δεδομένη κοινωνική κατηγορία.

DRI: Διαιτητική Πρόσληψη Θρεπτικών Συστατικών.

EAA: Βασικά Αμινοξέα. Πρέπει να παρέχονται στο σώμα μας από τα τρόφιμα καθώς το σώμα μας δεν μπορεί να τα συνθέσει από μόνο του.

EFA: Βασικά Λιπαρά Οξέα, που πρέπει να τα παίρνει το σώμα μας από το φαγητό καθώς το σώμα μας δεν μπορεί να τα συνθέσει.

Κενές Θερμίδες που περιέχονται σε συγκεκριμένα είδη φαγητών που δίνουν θερμίδες αλλά είναι χαμηλά σε θρεπτικά συστατικά, όπως γλυκά και fast food.

Ενεργειακή Ισορροπία: επιτυγχάνεται όταν η ενέργεια που προσλαμβάνουμε από τη διατροφή μας (π.χ. Διατροφική Πρόσληψη Ενέργειας) είναι ίση με την ενέργεια που δαπανούμε, μάζι και η ενέργεια που δαπανάται για την ανάπτυξη κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας. Δεν είναι να επιτυγχάνεται καθημερινά αλλά πρέπει να διατηρείται για μια μακρά περίοδο.

Ενεργειακή Δαπάνη: η ενέργεια που καταναλώνουμε για τη διατήρηση των λειτουργιών του σώματος, τη σωματική δραστηριότητα και την ανάπτυξη κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας.

Ενεργειακές Απαιτήσεις: η απαιτούμενη ενέργεία που προσλαμβάνεται από τη διατροφή και απαιτείται για να αντικαταστήσει την ενέργεια που χρησιμοποιείται για τη διατήρηση των λειτουργιών του σώματος, ένα ικανοποιητικό επίπεδο σωματικής άσκηση και ανάπτυξη κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας.

Βασικά Θρεπτικά Συστατικά: θρεπτικά συστατικά τα οποία δεν μπορεί να παράγει μόνο του το σώμα μας και κατά συνέπεια πρέπει να προσλαμβάνονται από τα τρόφιμα.

Άσκηση: υποκατηγορία της φυσικής δραστηριότητα που προγραμματίζεται, δομείται, επαναλαμβάνεται και συμβάλλει στη διατήρηση και την ανάπτυξη της φυσικής κατάστασης.

Λίπος: κοινή ονομασία των λιπιδίων που είναι εστέρες γλυκερόλης και λιπαρά οξέα, κυρίως τριγλυκερίδια.

Πρόσθετα Τροφίμων: ουσίες που προστίθενται στα τρόφιμα για να διατηρήσουν ή να βελτιώσουν τη γεύση, την υφή, τη φρεσκάδα ή την εμφανίση των προϊόντων όπως ενισχυτές γεύσης, χρώματα τροφίμων ή γλυκαντικές ουσίες.

Ετικέτες Τροφίμων: πίνακες που βρίσκουμε στις συσκευασίες τροφίμων, οι οποίοι περιέχουν μια ποικιλία πληροφορίων για τη διατροφική αξία των προϊόντων. Υπάρχουν πολλές πληροφορίες στις διατροφικές ετικέτες, όπως η μερίδα, οι θερμίδες, τα γραμμάρια λίπους, τα θρεπτικά συστατικά και η λίστα με τα συστατικά.

Συσκευασίες Τροφίμων: οι συσκευασίες παρέχουν προστασία και ειδικά χαρακτηριστικά που διατηρούν το φαγητό έτσι ώστε να είναι έτοιμο προς κατανάλωση. Μπορεί να περιέχουν διατροφικές πληροφορίες καθώς και οπτικό περιεχόμενο (διαφήμιση, προτάσεις σερβιρίσματος κ.λπ.).

Ελεύθερα Σάκχαρα: μονοσακχαρίτες (π.χ. γλυκόζη ή φρουκτόζη) και δισακχαρίτες (π.χ. σουκρόζη ή επιτραπέζια ζάχαρη) που είτε προστίθεται στα τρόφιμα και τα ποτά ή περιέχεται φυσικά στο μέλι, στα σιρόπια, στους φυσικούς ή συμπυκνωμένους χυμούς φρούτων.

Υγιεινές Διατροφικές Επιλογές: διατροφικές επιλογές που είναι καλές για την υγεία, όπως λαχανικά προϊόντα ολικής άλεσης, ξηροί καρπί, όσπρια, φρούτα.

Αιμικός Σίδηρος: είδος σιδήρου που βρίσκεται στα προϊόντα ζωικής προέλευσης.

Εγγενή (φυσικά) σάκχαρα: μονοσακχαρίτες ή δισακχαρίτες που βρίσκονται φυσικά στα φρούτα, τα λαχανικά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.

Μεσογειακή Διατροφή: ένα συγκεκριμένο είδος διατροφής εμπνευσμένο από τις διατροφικές συνήθειες στη Μεσόγειο.

Μη μεταδιδόμενα νοσήματα (ΜΝΜ): χρόνια νοσήματα τα οποία είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού περιβαλλοντικών, γενετικών, ψυχολογικών και συμπεριφορικών παραγόντων τα οποία έχουν μακροχρόνιες συνέπειες.

Θρεπτικά Συστατικά: ουσίες που βρίσκονται στα τρόφιμα και τα ποτά και τα οποία χρησιμοποιεί το σώμα μας για την ανάπτυξη, την αναπαραγωγή και τη διατήρηση της καλής υγείας. Υπάρχουν 2 κατηγορίες θρεπτικών συστατικών: Μακροθρεπτικά συστατικά στα οποία ανήκουν οι πρωτεΐνες, οι υδατάνθρακες, τα λιπαρά και τα λιπαρά οξέα και τα Μικροθρεπτικά συστατικά όπως οι βιταμίνες και τα μεταλλικά στοιχεία που είναι απαραίτητα για τις λειτουργίες του σώματος.

Διατροφικές ετικέτες: πίνακες που κατηγοριοποιούν τα θρεπτικά συστατικά ανά 100 gr ή ανά μερίδα και τους οποίους βρίσκουμε στις συσκευασίες των τροφίμων.

Διατροφικά ισορροπημένα γεύματα: συνδυασμοί τροφίμων που παρέχουν μάκρο και μικροθρεπτικά συστατικά, καθώς και φυτικές ίνες και ουσίες που προστατεύουν τον οργανισμό.

Ωμέγα λιπαρά οξέα: παίρνουν το όνομα τους από αριθμούς: 9,6 και 3. Τα ωμέγα-9 είναι παρόντα στο ελαιόλαδο, τα ωμέγα-6 στα προϊόντα ζωικής προέλευσης, τη σόγια και τους ξηρούς καρπούς και τα ωμέγα-3 βρίσκονται στους ξηρούς καρπούς (chia, λιναρόσπορο), τα καρύδια, τα φύκια και τα ψάρια.

Φυσική Δραστηριότητα: κάθε κίνηση του σώματος που δημιουργείται από τη συστολή των μυών που αυξάνει τις ενεργειακές δαπάνες πάνω από αυτές της ανάπαυσης. Χαρακτηρίζονται από τον τρόπο, τη συχνότητα, τη διάρκεια και το περιεχόμενο της δραστηριότητας. Η φυσική δραστηριότητα συχνά μπερδεύεται με τα αθλήματα.

Σωματική αδράνεια: αφορά άτομα που δεν επιτυγχάνουν τις οδηγίες φυσικής δραστηριότητας που απευθύνονται στην ηλικία τους. Δεν είναι συνώνυμο της καθιστικής συμπεριφοράς.

Φυσική Κατάσταση: αποτέλεσμα ή προαπαιτούμενο της σωματικής δραστηριότητας. Στον όρο φυσική κατάσταση συνδυάζονται οι ορισμοί ‘μια ομάδα χαρακτηριστικών που έχουμε ή επιτυγχάνουμε για να ολοκληρώσουμε την καθημερινή μας δραστηριότητα’ και ‘η ικανότητα να εκτελούμε μυικές ασκήσεις’.

Φυτοχημικά: ουσίες που είναι παρούσες μόνο στα λαχανικά και επωφελούν την υγεία μας σύμφωνα με τις επιστημονικές έρευνες.

Προκατάληψη: Λανθασμένη άποψη που δημιουργείται πριν γνωρίσει κάποιος τα δεδομένα. Η προκατάληψη είναι μια προκαθορισμένη άποψη για ένα γεγονός ή έναν άνθρωπο που βασίζεται σε αντιλήψεις ή γνώμες που δεν είναι αληθείς ούτε αποδεικνύονται.

Πρόληψη: μια διατροφική επιλογή που μπορεί να βοηθήσει το σώμα σου να παραμείνει υγιές.

RDA: Συνιστώμενη Διαιτητική Πρόσληψη Θρεπτικών Συστατικών

Σάκχαρα: πολυμερή υδατανθράκων τα οποία μπορούν να αποτελούνται από ένα μέχρι εκατοντάδες μόρια συνδεδεμένα μεταξύ τους με ομοπολικούς δεσμούς σχηματίζοντας απλούς ή σύνθετους υδατάνθρακες.

Κορεσμένα Λιπαρά Οξέα: έχουν άτομα άνθρακα τα οποία σχηματίζουν μια αλυσίδα λιπαρού οξέος. Είναι ενωμένα με μονούς δεσμούς και κάθε άτομο άνθρακα έχει δύο άτομα υδρογόνου.

Καθιστική Συμπεριφορά: κάθε συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από πολύ χαμηλές ενεργειακές δαπάνες ενώ βρίσκεστε ξαπλωμένοι ή καθισμένοι. Ο χρόνος στην οθόνη ή σε καθιστή θέση είναι 2 παραδείγματα της καθιστικής συμπεριφοράς καθώς και οι μηχανοκίνητες μεταφορές (λεωφορεία, τρένα, αυτοκίνητο κ.λπ.) ή το να παραμένεις καθιστός στο σχολείο.

Άθλημα: μέρος του φάσματος της φυσικής δραστηριότητας που ανταποκρίνεται σε κάθε καθιερωμένη ή οργανωμένη άσκηση, που βασίζεται στους κανόνες ανταγωνισμού. Εκτός από τα αθλήματα, μια υψηλή ή μεσαία σωματική δραστηριότητα είναι απαραίτητη για την υγεία μας.

Στερεότυπο: στην ψυχολογία είναι μια προσχηματισμένη, γενικευμένη και απλοϊκή άποψη για ένα άτομο, μια κατάσταση ή ένα γεγονός, η οποία δε βασίζεται σε προσωπική αξιολογήση μεμονωμένων περιπτώσεων αλλά επαναλαμβάνεται μηχανικά. Εάν επηρεάζει ένα άτομο είναι ατομικό στερεότυπο ενώ εάν αφορά μια κοινωνική ομάδα είναι κοινωνικό στερεότυπο.

Στίγμα: στην κοινωνική ψυχολογία είναι ένα χαρακτηριστικό με αρνητική σημασία που περιγράφει ένα άτομο ή μία ομάδα ανθρώπων, ειδικά σε σχέση με το κοινωνικό τους στάτους ή τις πεποιθήσεις: ένα άτομο ή μια ομάδα στιγματίζεται λόγω φυλετικών διακρίσεων, για εθνικούς και θρησκευτικούς λόγους.

Trans Λιπαρά Οξέα: τεχνητά λιπαρά που δημιουργούνται με μερική ή ολική υδρογόνωση. Βρίσκονται κυρίως στα επεξεργασμένα, τηγανητά και βιομηχανικά κατασκευασμένα τρόφιμα καθώς και στο fast food.

Trans λιπαρά: φυτικά έλαια που έχουν αποκτήσει στερεά μορφή με υδρογόνωση.

Ακόρεστα λιπαρά οξέα: λιπαρά οξέα που έχουν διπλούς δεσμούς μεταξύ των ατόμων άνθρακα στην υδρογονανθρακική αλυσίδα. Χωρίζονται σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (ένας διπλός δεσμός) και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (πολλαπλοί διπλοί δεσμοί).

ΠΟΥ πρότυπα διαγράμματα σωματικής αύξησης: διεθνή πρότυπα που δείχνουν πως πρέπει να αναπτύσσονται υγιή παιδιά και έφηβοι. Αυτά τα πρότυπα αναπτύχθηκαν χρησιμοποιώντας δεδομένα που συλλέχθηκαν από τον ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) καθώς και από άλλες καμπύλες από ορισμένες χώρες. Τα διαγράμματα δείχνουν το μέγεθος ενός υποκειμένου συγκρινόμενο με άτομα του ίδιου φύλου και ηλικία που έχουν φυσιολογική ανάπτυξη. Η μέτρηση της ανάπτυξης ενός ατόμου καθώς και η γραφική του αναπαράσταση είναι γρήγορη και εύκολη. Τα διαγράμματα ανάπτυξης δεν είναι διαγνωστικά εργαλεία, αλλά συμμετέχουν στο σχηματισμό μιας σφαιρικής κλινικής άποψης του ατόμου το οποίο ελέγχεται.

ΠΟΥ – Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας: ο ΠΟΥ είναι αυτόνομος διεθνής διακρατικός οργανισμός που αποτελεί εξειδικευμένη υπηρεσία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) και ασχολείται με τη διεθνή δημόσια υγεία.. Ιδρύθηκε επίσημα στις 7 Απριλίου 1948 με έδρα τη Γενεύη, Ελβετία. Ο ΠΟΥ αποτελείται από 194 Κράτη μέλη. Οι τρέχουσες προτεραιότητες του περιλαμβάνουν την αντιμετώπιση των μεταδιδόμενων ασθενειών (συγκεκρίμενα HIV/AIDS, Ebola, μαλάρια και φυματίωση); την πρόληψη και τον έλεγχο των μη μεταδιδόμενο ασθενειών, την ασφάλεια των τροφίμων, την υγιεινή διατροφή, την κατάχρηση ουσιών καθώς και την διεξαγωγή και ανάπτυξη αναφορών, δημοσιεύσεων και δικτύου.

Αυξητική Έκρηξη των εφήβων (Pubertal growth spurt): ταχεία ανάπτυξη του ρυθμού ανάπτυξης του ύψους και του βάρους. Αυτή η ανάπτυξη πρακτικά συμβάνει σε όλα τα μακριά οστά καθώς και σε άλλα σκελετικά στοιχεία. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, παρατηρούνται αξιόλογες αλλαγές στην εμφάνιση, τις ανάγκες, τη συμπεριφορά και τα ενδιαφέροντα. Η αυξητική έκρηξη ξεκινάει κατά μέσο όρο στην ηλικία των 10-12 για τα κορίτσια και στην ηλικία των 13-15 για τα αγόρια, ωστόσο σημειώνονται σημαντικές διακυμάνσεις ανάμεσα στα άτομα και τους πληθυσμούς.